Z artystów teatru warszawskiego pochowani tu: Żółkowski Alojzy, ojciec (zm. 1822 roku), i syn zm. 1889 r. (13. I), Kudlicz, wielki artysta Teatru Narodowego, kierownik szkoły dramatycznej (12. V). Bakałowiczowa (obok bramy I przy murze), Rywacka przy katakumbach, filar kw. 5, Jan Królikowski (D. I) zm. 1886 r. i inni.

Z malarzy: jeden ze znakomitszych malarzy początku XIX wieku Antoni Brodowski, profesor malarstwa (kwatera 13. V). Zaleski Marcin — pejzażysta, którego prace przechowały nam obraz Warszawy sprzed 100 lat (158. VI). Kokular — artysta malarz, którego pracom i projektom artystycznym Warszawa zawdzięcza wiele obrazów kościelnych i ozdób. Marszałkiewicz (29. II). Brzozowski, pejzażysta — odtwórca ziemi polskiej w malarstwie. Drewniany, niski krzyżyk na mogile oznacza grób Wojciecha Sta- tlera, urodzonego 1800 r., zmarł 1875 roku (26. IV). Tytus Maleszewski, (175. V), J. Maszyński (25), Piotr Le Brun, malarz i żołnierz (157. IV). Kostrzewski Franciszek (181. IV) — malarz i rysownik humorysta, którego rysunki i karykatury śmieszyły tyle lat Warszawę. Wolski St. (154. VI), Pawliszak Wacław, malarz kozackiego życia (35.I). Anna Bielińska zm. 1889 r. (10. I), malarka nagrodzona w Paryskim Salonie wielkim złotym medalem za autoportret. Władysław Podkowiński zm. 1895 r. (22. III), którego grób zdobi słonecznik — kwiat, zwracający się zawsze ku słońcu; symbol tej młodej, niespokojnej duszy, dla której artysta szukał wyrazu w malarstwie; wreszcie świeży grób zm. 1910 roku Żmurki (E II).
A obok cały szereg grobów architektów i rzeźbiarzy, dawno zmarłych i zapomnianych, choć miasto na każdym kroku nosi ślady ich prac: Merlini, nadworny budowniczy St. Augusta — twórca Łazienek, Ratusza (katakumby, fil. 22—23), Marconi zm. 1863, budowniczy, który wzniósł dworzec kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, Hotel Europejski, Towarzystwo Kredytowe, Szpital Św. Łazarza, Teatr Rozmaitości i inne. Malicki, rzeźbiarz, którego prace zdobią, dotąd Teatr Wielki, gmach Uniwersytetu, Kaufman L. (25. IV), rzeźbiarz, który odnawiał i zdobił kościół farny. Syrewicz, zm. 1899 r. (189. I), przez lat trzydzieści zdobił kościoły i cmentarze warszawskie. Pruszyński (21. V), twórca posągu Chrystusa przed kościołem Św. Krzyża oraz wielu pomników cmentarnych.

Na Cmentarzu Powązkowskim spoczywają też zwłoki zasłużonego dla Warszawy inż. Stanisława Kierbedzia zm. 1899 r. (M. 6), budowniczego pierwszego mostu żelaznego na Wiśle.

Spoczywają tu też zwłoki tych, którzy życiem swoim i pracą kładli cegiełki do budowy naszego gmachu wiedzy.
Magier Antoni, zm. 1837 r. (8.I) prof. liceum, przyrodnik, badacz, kronikarz miasta Warszawy, założyciel pracowni meteorologicznej na dachu znanego domu przy ul. Piwnej, fundator kompasu w Saskim Ogrodzie. Armiński Franciszek zm. 1830 r. (katakumby), założyciel Obserwatorium Astronomicznego, uczony, który pierwszy określił południk Warszawy. Aleksandrowicz Jerzy zm. 1894 r., uczony botanik, założyciel Ogrodu Pomologicznego (62. V). Jastrzębowski Wojciech zm. 1892, prof. w Szkole Agronomicznej w Marymoncie, zasłużony dla rolnictwa krajowego (162. V). Antoni Wałecki zmarł 1897 roku, członek Akademii Krakowskiej, badacz przyrody krajowej (53. II). Łabęcki H., „górnik polski”, zmarł 1862 roku (8. IV). Sulimierski zmarł 1885 roku, twórca Słownika Geograficznego, na grobie (33. V) mapa Polski. Wacław Nałkowski, zm. 1910 r. (mogiła 219. II), twórca rozumowanej geografii, uczony, który bohaterskimi wysiłkami myśli swej i woli, bez środków i pomocy badał i naukowo odtwarzał ziemię polską, a jednocześnie jak zbuntowany duch — wiódł walkę z przesądami, kłamstwem i obłudą społeczną. Obok tych badaczy ziemi polskiej badacz przeszłości: Maciejowski Aleksander (3. II) prawnik, historyk zm. 1883 r. Uczony prawnik Romuald Hube (E. I). Historycy: Pawiński (207. VI), Aleksander Jabłonowski (109. VI), Przyborowski (180. VI), Wóycicki Kazimierz zm. 1879 roku, jeden z tych, co kładli podwaliny polskiej folklorystyki, zbieracz klechd, podań i pieśni ludu (199. IV). Gloger Zygmunt zm. 1911 r. (52. II — charakterystyczny pomnik), zbieracz pamiątek przeszłości. Karłowicz Jan, zm. 1903 r. (33. IV), etnograf, uczony lingwista, badacz języka ojczystego, redaktor „Wisły” i Słownika Języka Polskiego. Jan Władysław Dawid zmarł 1914 r. (252), uczony psycholog i pedagog, który w dniach największego ucisku, w dniach ciężkiej niewoli, jako uczony — szkole polskiej, pedagogice polskiej oddał swe siły.

Wszyscy oni siłami własnymi, bez pracowni, bez muzeów, bibliotek, bez katedr i subsydiów, porali się z życiem, pracując koło wzniesienia gmachu wiedzy narodowej.
A teraz przebiegnijmy myślą nauczycieli-wychowawców narodu. Pod murami katakumb (filar 8 wprost kw. 6) — skromny obelisk z rzeźbionym popiersiem Stanisława Jachowicza zm. 1853 r., jednego z geniuszów uczucia, pisarza, nauczyciela i wychowawcy, usiłującego objąć myślą i pracą wszystkie dzieci.

„Jego rodziną był kraj cały, jego dziećmi — wszystkie dzieci polskie, jego dobrem — dobro braci, uszczęśliwiał się szczęściem innych.” A tam znów (kw. 68. I) — świeża jeszcze mogiła Promyka (Prószyńskiego Konrada), zm. 1908 r., pisarza „Gazety Świątecznej”, który, tworząc najlepszy elementarz dla samouków — olbrzymie tłumy ludu polskiego czytać nauczał, a potem dał do czytania książki i pismo. Szedł w pracy swojej drogą wytkniętą przez starszych, Jana Kantego Gregorowicza zm. 1890 r., redaktora „Kmiotka” i „Przyjaciela Dzieci” (R. II) i Grajnerta, założyciela tygodnika „Zorza” (175. V). A potem śladem Promyka szli młodsi na czele z Mieczysławem Brzezińskim (zmarł 1910 r.), twórcą popularnej literatury naukowej (grób kw. 174. II), członka głównego Zarządu Macierzy. Dzielny pracownik na niwie oświaty ludowej Kazimierz Łazarowicz zm. 1914 r. (206. IV). Jedna z inicjatorek prac oświatowych nielegalnych: Jadwiga ze Szczawińskich Dawidowa zm. 1907 r. (252), której gorące serce i niezwykła energia powołały do życia szereg instytucji oświatowych: Towarzystwo Oświaty Ludowej (nielegalne), Uniwersytet Latający, wreszcie myśl jej dała początek Bibliotece Publicznej — dziś zwanej im. Kierbedziów. Stanisław Leszczyński zm. 1914 roku, kierownik pracy w Czytelniach Bezpłatnych Towarzystwa Dobroczynności (kw. 176).

Iluż tu spoczywa opiekunów dzieci i młodzieży: autoro- wie mnóstwa książek dla młodzieży: Krakowowa (158. I), Zaleska, Teresa Jadwiga Papi (180. IV), Przyborowski. Niestrudzony pedagog: August Jeske, twórca całego cyklu podręczników zm. 1875 r. (167. III). Maria Pers, pierwsza w Warszawie nauczycielka głuchoniemych i ociemniałych, po czterdziestu latach pracy zm. 1864 r. (159. IV). Zginęła bez śladu mogiła dra Dziarkowskiego zm. 1827 r., który pierwszy zaczął dzieciom szczepić ospę ochronną. Dr Brandt (13. III) — niestrudzony w szerzeniu wiedzy medycznej i w ratowaniu zarażonych cholerą. Napisy grobowe mówią o zasługach: dra Adama Helbicha (162. II) i dra Le Bruna (157. IV); a skromny pomnik dra Słupeckiego (8. IV) wznieśli robotnicy kolejowi. Groby sióstr miłosierdzia w kwaterze 185. Janikowski (19a pod mura- mi) zm. 1841 r. i Nowosielski — założyciel pierwszych ochronek w Warszawie w 1838 r., w okresie prześladowania szkoły polskiej. Dr Fritsche, zm. 1892 r. (11. III), i dr St. Markiewicz, zm. 1910 r., twórcy kolonii letnich (199. III). Henryk Krajewski (45. II), zm. 1896 r., zapisami swymi stypendialnymi ułatwiający naukę młodzieży. Czaban Edward, zm. 1897 r. (kw. 21. VI), kupiec filantrop, który myślą bratnią objął wszystkich mieszkańców swego miasta rodzinnego — majątek swój dzieląc między instytucje Towarzystwo Dobroczynne i Gminy Żydowskiej. Do tych pracowników działaczy dodać chcę jeszcze i Urbana Majewskiego — naczelnika straży ogniowej — zm. 1872 roku (charakterystyczny grób 180. IV).

Obok cichych, mrówczych pracowników dla lepszego jutra pełno też na Powązkach mogił tych, których ukochanie idei wolności — wiodło na krwawe boje, a którzy przed oczyma naszymi stoją wielcy miłością, chociaż często „w purpurze swojej i cudzej krwi”.